بشر از دیرباز تا کنون؛ همیشه برای تازه نگه‌داشتن مواد غذایی و انبارکردن آن‌ها از بسته بندی‌های مختلفی استفاده . بسته بندی نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت مواد غذایی داشته و به نوعی این امکان را فراهم می‌سازد تا انسان به مدت طولانی‌تری بتواند از مواد غذایی مراقبت کرده و در صورت نیاز در زمان‌های مختلف از آن‌ها استفاده کند. اما باگذشت زمان و پیشرفت علم در صنایع مختلف به خصوص صنعت بسته بندی مواد اولیه باکیفیت‌تر و مناسب‌تری برای بسته بندی مواد غذایی توسط انسان کشف شده‌اند.
مواد اولیه‌ای که امروزه در بسته بندی مواد غذایی استفاده می‌شوند، علاوه بر داشتن کیفیت بالا، جلوه‌‌های خاصی به ظاهر مواد غذایی بخشیده و منجر به بهبود کیفیت بازاریابی نیز می‌شوند. در ادامه این مقاله در رابطه با تاریخچه بسته بندی مواد غذایی، اهمیت و مزایای آن به توضیحات بیشتری می‌پردازیم.
اهمیت بسته بندی مواد غذایی
بسیاری از مواد غذایی موردنیاز انسان همواره ماهیت حساسی داشته و در برابر عوامل محیطی همچون اکسیژن، دما، رطوبت و… واکنش نشان می‌دهد. در سال‌های بسیار دور انسان برای محافظت از مواد غذایی خود از بسته بندی‌های معمولی استفاده می‌کرد.
اما امروزه از متریال‌های پیشرفتهای در بسته بندی مواد غذایی استفاده می‌شود. به نوعی در دنیای پیشرفته کنونی بسته بندی کالاها به خصوص مواد غذایی یکی از عوامل تاثیرگذار و مهم در فرایند بازاریابی و فروش محسوب می‌شود.
بسیاری از متریال‌های بسته بندی کنونی در از مواد غذایی در برابر اشعه فرابنفش خورشید، میکروب‌ها و ویروس‌ها محافظت کرده و می‌توانند به مدت طولانی کیفیت اولیه غذا را حفظ کنند.
بدون وجود بسته بندی سرانه مواد غذایی فاسد افزایش یافته و موجب کاهش منابع غذایی و در نتیجه بروز بحران‌هایی چون قحطی می‌شود. به همین جهت بسته بندی از سال‌های بسیار دور تا به امروز در تامین بسیاری از نیازهای انسان نقش گسترده‌ای داشته است.
تاریخچه بسته بندی مواد غذایی
تاریخچه بسته بندی مواد غذایی به 5000 سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد، در آن زمان انسان‌ها در سواحل خلیج‌فارس از روش نمک زدن و خشک‌کردن برای بسته بندی مواد غذایی استفاده می‌کردند. اما جالب است بدانید که در ابتدای تمدن بشری نیازی به بسته بندی غذا نبود، چراکه مردم آن زمان برای تامین مواد غذایی موردنیاز خود از محلی به محل دیگر می‌رفتند.
اما زمانی که انسان از مکان‌های مختلفی به عنوان پناهگاه و محل سکونت خود استفاده کرد، ایده بسته بندی مواد غذایی در ذهن وی پدید آمد. در چنین شرایطی مواد غذایی همچون گوشت و سبزیجات را بعد از به دست آوردن جمع‌آوری کرده و به محل سکونت خود می‌برد.
سیر تکاملی بسته بندی مواد غذایی در دوره های مختلف
نیاز بیشتر انسان به مواد غذایی باعث شد تا از برخی متریال‌های ساده همچون صدف‌ها، برگ‌های بزرگ درختان،پوست حیوانات و… به عنوان بسته بندی مواد غذایی خود استفاده کند. برای مثال انسان‌ها در آن زمان برای تازه نگه‌داشتن موادی همچون شیر، ماست، دوغ و… از پوست حیوانات استفاده می‌کردند.
حدود 3500 سال قبل برای اولین بار در مصر از بسته بندی‌های شیشه‌ای (نه شیشه‌های امروزی) برای محافت از مواد غذایی استفاده شد. در آن زمان مردمان مصر برای ساخت نوعی ظرف محکم‌تر موادی همچون سنگ آهک، شن، ماسه، کلسیم کربنات و سیلیکات را با هم ترکیب کرده و توانستند برای اولین بار ظرف شیشه‌ای غیرشفاف را بسازند.
متریال‌های بسته بندی در چین
حدود 200 سال قبل از میلاد مسیح در کشور چین از پوست حیواناتی همچون گوساله برای نگهداری و جابه‌جایی مواد غذایی استفاده می‌شد. مردمان چین اولین افرادی هستند که توانستند کاغذ را کشف کرده و آن را به جهان معرفی کنند.
با گذر زمان کشور چین برای بسته بندی مواد غذایی به صورت انبوه از کاغذ نیز استفاده می‌کرد. حدود 200 سالل قبل از میلاد مسیح در کشور چین از پوست حیواناتی همچون گوساله برای نگهداری و جابه‌جایی مواد غذایی استفاده می‌شد.
مردمان چین اولین افرادی هستند که توانستند کاغذ را کشف کرده و آن را به جهان معرفی کنند. با گذر زمان کشور چین برای بسته بندی مواد غذایی به صورت انبوه از کاغذ نیز استفاده می‌کرد. کشور چین به مدت طولانی سردمدار تولید بسته بندی کاغذی در سراسر جهان بود. تا اینکه بعد از گذشت چند سال این مهارت به کشورهای غربی واگذار شد.
کشور انگلیس اولین کشوری بود که بعد از واگذاری کاغذ توانست در قرن سیزدهم از آن به عنوان مواد اولیه بسته بندیی محصولات خوراکی و غذایی استفاده کند.
نقش ناپلون بناپارت در بسته بندی مواد غذایی
ناپلئون بناپارات از جمله افراد تاثیرگذار در ابدا روش‌های مدرن بسته بندی مواد غذایی بود. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ارتش ناپلئون در زمان جنگ با اروپا تامین غذای سپاهیان به مدت طولانی بود. ناپلئون در آن زمان پاداش 12 هزار فرانکی را برای فردی که بتواند مواد اولیه‌ای برای بسته بندی طولانی مدت مواد غذایی به ارتش را ارائه کند، تعیین کرد.
سرانجام بعد از گذشت 15 سال فردی به نام نیکلاس آپرت فرانسوی توانست در سال 1805 روشی را اختراع کرد که در آن با جوشاندن مواد غذایی و قراردادن آن‌ها در داخل ظروف فشرده، مواد غذایی به مدت بیشتری نگهداری شده و تازه می‌ماند.
بعد از رونمایی این نوع روش بسته بندی مواد غذایی، شخصی به نام پیتر دوراند اهل بریتانیا توانست با کمک ایده نیکلاس آپرت کنسروهای شیشه‌ای فشرده را اختراع کند. بعد از گذشت چند سال آمریکایی‌ها با استفاده از تکنولوژی توانستند کنسروهای امروزی را اختراع کنند.
در سال 1823 اولین بسته بندی فلزی اختراع شد، قوطیهای بسته بندی فلزی از سال 1900 تا به امروز در صنعت بسته بندی مواد غذایی استفاده می‌شوند.
تاریخچه استفاده از مواد اولیه پلاستیکی در صنعت بسته بندی
در سال 1843 برای اولین‌بار یک جراح آفریقایی توانست با ماده اولیه‌ای چون کائوچو دسته‌ای برای چاقو بسازد. این اختراع جرقه‌ای برای کشف مواد پلاستیکی و استفاده از آن‌ها در صنعت بسته بندی مواد غذایی شده و منجر به پیشرفتهای روزافزون بشر در این صنعت شد.
بعد از پایان جنگ جهانی دوم، دید انسان نسبت به بسیاری از صنایع به خصوص صنعت بسته بندی گسترش یافت. به طوری که دیگر بسیاری از مواد اولیه بسته بندی مواد غذایی قبل از جنگ جهانی دوم منسوخ شدند.
در این دوران مواد اولیه پلاستیکی مورد توجه انسان‌ها در صنایع مختلف به ویژه بسته بندی اقلام مختلف و مواد غذایی مورد توجه قرار گرفته و با انجام آزمایشات مختلف و فرایندهای شیمیایی گوناگون شکل بهتر و پیشرفته‌تری از مواد پلاستیکی در این صنعت استفاده شد.
در سال 1946 میلادی اولین دئودرانت در بسته‌بندی‌های پلاستیکی به شکل بطری به بازار عرضه شد. بعد از گذشت چند سال یعنی در سال 1977 پلی اتیلن نیز توسط انسان کشف شده و بطری‌های PET نیز ساخته شدند.
تاریخچه بسته بندی مواد غذایی در کشور ایران
در کشور ایران برای اولین‌بار در سال 1309 شمسی تولید کنسروهای قوطی از جنس ورق قلع اندود آغاز شد. شخصی به نام درخشان که از نخستین مهاجران و ساکنان کشور شوروی بود بعد از انقلاب اکتبر به سرزمین مادری خود یعنی ایران بازگشت. این شخص با به‌کارگیری تجارب و مهارت‌های خود توانست اولین کارگاه قوطی سازی در کشوری ایران را راه‌اندازی کند.
در سال 1328 شمسی برای اولین‌بار کارخانه کاغذسازی در ایران احداث شد، با روی کارآمدن کاغذ در صنعت بسته بندی ایران، سطح بازاریابی محصولات افزایش یافته . تنوع بسته بندی مواد غذایی افزایش یافت.
در چندین دهه اخیر کشور ایران در حوزه بسته بندی پیشرفتهای گسترده‌ای داشته و از مواد اولیه مختلفی همچون پلی‌اتیلن‌های سبک و سنگین برای ساخت نایلون‌های بسته بندی مواد غذایی استفاده می‌کند. در حال حاضر شرکتهای تولیدکننده بسیاری قادر به تولید لایه برونی کارتن‌ها و جعبه‌ها، لایه‌های پلیمری برای محصولات خوراکی و غذایی هستند.
روش‌های نوین بسته بندی مواد غذایی در ایران
خوشبختانه کشور ایران در صنعت بسته بندی یکی از کشورهای پیشران و بی‌رقیب در سراسر دنیا است. شرکتهای بسیاری در داخل ایران توانسته‌اند در هر دهه روش‌های پیشرفتهای از بسته بندی مواد غذایی را به بازار ارائه کنند. یکی از بهترین و پیشرفته‌ترین این روش‌ها شرینک پک نام دارد. در این روش از دستگاه‌های الکترونیکی پیشرفتهای برای بسته بندی هرچه باکیفیت‌تر مواد غذایی استفاده می‌شود.
در سال‌های بسیار دور فرایند بسته بندی مواد غذایی به صورت دستی انجام می‌شد، به همین دلیل فرایند بسته بندی یکی از سخت‌ترین و زمان برترین کارها بشر به شمار می‌رفت. اما امروزه به لطف پیشرفت علم و تکنولوژی از دستگاه‌هایی اتوماتیک و نیمه اتوماتیک برای بسته بندی مواد غذایی به صورت انبوه و سریع استفاده می‌شود.
از دستگاه‌های شرینک پک برای کشیدن نایلون‌هایی از جنس پلی‌اتیلن با خاصیت کشسانی بالا روی مواد غذایی استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها می‌توانند با انجام دوخت سرتاسر و حرارت دادن به نایلون، کیفیت بسته بندی را به میزان زیادی افزایش داده و مانع از بروز مشکلاتی چون فاسد شدن مواد غذایی شوند.
امروزه شرکتهای بسیاری در حوزه ساخت و تولید دستگاه‌های شرینک پک فعالیت می‌کنند، شرکت نادی پک یکی از باسابقه‌ترین و معتبرترین شرکتهای تولیدکننده انواع دستگاه‌های شرینک پک است. این شرکت از سال 1370 فعالیت خود را آغاز کرده و با تولید دستگاه‌های مختلف بسته بندی باکیفیت و پیشرفته توانسته در مرکز توجه بازار ایران و جهان قرار گیرد.
جمع‌بندی
یکی از نیازهای اساسی انسان برای داشتن بقا و حیات تامین به موقع مواد غذایی سالم و مناسب است. فارغ از تهیه و تامین مواد غذایی روش نگهداری کردن از آن‌ها نیز همواره بسیار مهم است.
انسان‌ها باهدف سالم نگه داشتن و ذخیره کردن مواد غذایی برای اولین‌بار از برگ درختان، پوست حیوانات و… برای بسته بندی مواد غذایی استفاده کردند. اما باگذشت زمان و افزایش علم و آگاهی متریال‌های پیشرفته‌تر و باکیفیت‌تری همچون پلاستیک (نایلون)، جعبه و… برای بسته بندی محصولات خوراکی و غذایی کشف شدند.